Ngã

Nếu trẻ ngã rồi bất tỉnh, nôn ói, có máu chảy ra ở miệng hoặc ở mũi, ở tai, tay chân co giật… phải lập tức đưa trẻ tới phòng cấp cứu. Trong khi di chuyển hoặc chờ đợi bác sĩ tới, tránh không di động trẻ. Đặt trẻ nằm thẳng người đầu hơi thấp hơn chân, nghiêng mặt về một bên để nếu trẻ nôn, ói hay bị chảy máu mũi, miệng, chất lỏng không vào được trong họng để xuống phổi. Không được cho trẻ uống hay ăn bất cứ thứ gì.

Trẻ bị ngã đập đầu xuống đất, nếu trẻ bị ngất dù trong thời gian ngắn cũng phải đưa tới bệnh viện cấp cứu ngay, vì dù nhìn bên ngoài, chỗ va chạm không có dấu hiệu gì là vết thương nặng, nhưng rất có thể trẻ đã bị chấn thương sọ não. Trong thời gian tiếp theo, cần phải chú ý theo dõi xem trẻ có các hiện tượng như: nôn ói, sốt, co giật, sắc mặt tái dần, giấc ngủ không yên hoặc ngủ mê mệt không?

Trong 24 giờ của ngày đầu, cần phải theo dõi liên tục, thỉnh thoảng lại gọi xem cháu có tỉnh lại không vì nếu có hiện tượng chảy máu trong não, cháu có thể ngủ thiếp đi rồi chuyển qua trạng thái hôn mê. Nếu thấy trẻ có sự thay đổi thái độ đột ngột: Tự nhiên tỏ ra bàng quan với tất cả chung quanh, hoặc tự nhiên vật vã, kích động, mắt nhìn bỗng bị rối loạn, có khi nhìn như người lác mắt… phải đưa trẻ tới cơ sở y tế ngay.

Vết thương

Cần phải chú ý xem những vết thương đó to hay nhỏ, nông hay sâu, chảy máu nhiều hay ít, có dính đất cát hoặc vật gì trong vết thương không? Không nên coi thường bất kỳ vết sây sát nào của trẻ em, dù là một vết chích nhỏ. Vết thương cần được rửa sạch ngay bằng nước sạch, rồi bôi thuốc sát khuẩn như mercurochrom, betadin… Nếu vết thương chảy máu, nên ấn xuống vết thương để cầm máu, rồi băng lại. Phải băng nhẹ tay, không chặt quá – vì vết thương cần được “thở” và máu dưới vết thương cần được lưu thông trong mạch. Vết thương nào cũng có thể dẫn tới bệnh uốn ván. Bởi vậy, cần cho các cháu tiêm phòng bệnh uốn ván.

Nếu vết thương lớn, hãy làm cho vết thương lộ ra bằng cách cởi bỏ hoặc cắt chỗ quần áo đụng vào vết thương. Nếu có những mảnh kim loại, mảnh kính, sỏi cát chung quanh vết thương, hãy lau sạch hoặc gắp bỏ. Buộc vết thương lại bằng một lớp băng dày hoặc đặt lên vết thương một cái khăn sạch rồi ấn tay lên vết thương trong vòng 5 phút.

Lúc này, việc trước tiên là ngăn sự chảy máu. Việc rửa sạch hoặc sát khuẩn vết thương sẽ làm sau. Nếu sau khi buộc vết thương, máu vẫn không ngừng chảy, bạn hãy tìm đường động mạch của cháu bé và ấn mạnh ngón tay xuống một điểm của mạch ở phía trên vết thương (giữa đường từ tim tới vết thương) trong khi đưa cháu tới ngay nơi cấp cứu.

Trường hợp trẻ bị chảy máu mũi, hãy cho một miếng gạc hoặc bông vào bên mũi bị thương để làm ngưng chảy máu, rồi lấy ngón tay đè nhẹ cánh mũi bị chảy máu lại. Tuyệt đối không ngửa cổ trẻ lên, vì như thế không những không cầm được máu, mà có thể khiến trẻ bị sặc.

Ngộ độc

Đây là một trong những trường hợp cấp cứu thường gặp nhất ở trẻ nhỏ vì trẻ rất dễ uống phải thuốc, hoá chất hay bất cứ chất độc nào trẻ lấy được. Vì vậy, khi trẻ có các triệu chứng như nôn, đau bụng, co giật, bất tỉnh hay lơ mơ, có vết bỏng quanh miệng… thì cần nghĩ ngay trẻ đã bị ngộ độc và tìm cách sơ cứu trước khi chuyển đến bệnh viện.

Đầu tiên, cần cho bé nôn ra được chất độc, càng nhiều càng tốt, bằng cách kích thích vùng nôn ói ở yết hầu. Khi đưa trẻ đến bệnh viện, người nhà nên đem theo vỏ chai thuốc hoặc những chất gây độc để bác sĩ dễ dàng chẩn đoán và xử trí kịp thời. Tuy nhiên, nếu uống nhầm loại chất gây ăn mòn như axit, bazơ thì không nên gây nôn vì như vậy dễ làm chảy máu. Tốt nhất là cho uống nước pha bột than hoạt tính pha theo tỷ lệ 4/1: 4 nước, 1 than; liều lượng: 10 g than hoạt tính cho 1 kg cân nặng cơ thể.

Nếu trẻ còn tỉnh, hãy cho trẻ uống một cốc sữa hoặc nước, không cho uống nước muối hay chanh, giấm. Nếu trẻ đã bất tỉnh, bạn cần kiểm tra xem trẻ còn thở không. Nếu trẻ ngừng thở, cần làm hô hấp nhân tạo nhưng nên đặt một miếng vải mỏng lên trên miệng bé và hà hơi qua tấm vải để tránh cho bản thân không bị nhiễm chất độc từ miệng bé. Nếu trẻ bị bỏng quanh miệng do uống phải hoá chất, cần lấy nước sạch rửa da và môi cho bé. Sau khi sơ cứu cần chuyển ngay trẻ tới bệnh viện.

Bỏng

Khi bé bị bỏng, hãy nhanh chóng đưa trẻ ra khỏi nguồn gây bỏng, rửa sạch vết thương bằng nước sạch, không cần băng bó. Với những vết bỏng nhẹ (diện tích nhỏ, nông), trước hết bạn cần làm mát vết bỏng bằng cách mở vòi nước cho chảy chầm chậm lên vết bỏng cho đến khi bé đã bớt đau. Nếu ở vết bỏng nổi lên một bọng nước, hãy đắp lên đó một miếng vải sạch không bị xổ lông và giữ chắc bằng băng dính nhưng tránh không làm vỡ bọng nước. Không nên thoa bất cứ thứ gì lên vết bỏng.

Khi trẻ bị bỏng nặng, điều đầu tiên cần làm là cởi bỏ quần áo của trẻ, để lộ vùng bị bỏng. Những chỗ quần áo khô hoặc đã bị dính chặt vào vết bỏng thì tuyệt đối không được lấy ra. Làm mát vết bỏng cho trẻ bằng cách ngâm trẻ vào nước sạch hoặc đắp khăn lạnh lên vết thương, tránh làm vỡ những nốt bỏng nước (nếu có). Sau khi đã sơ cứu thì chuyển ngay trẻ đi bệnh viện.

Điện giật

Khi bé bị điện giật, người nhà phải nhanh chóng tắt cầu dao diện, dùng khăn lông hoặc chăn lót tay kéo trẻ ra khỏi nguồn điện. Nếu trẻ bị ngất, phải làm hô hấp nhân tạo và nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện cấp cứu. Để đề phòng, những ổ điện vừa tầm với của trẻ trong nhà cần được bịt kín bằng băng keo chuyên dùng.

Co giật

Thông thường, một cơn co giật ít khi kéo dài quá 5 phút; nhưng nếu xử trí sai có thể gây tử vong. Vì vậy, cần hết sức bình tĩnh và tiến hành các động tác sau: đặt trẻ nằm nghiêng cho đờm nhớt chảy ra, vì lúc này bé đã mất phản xạ nuốt, dễ bị tắc đường thở. Đặt một vật mềm như khăn, áo vào giữa hai hàm răng để trẻ không cắn vào lưỡi. Lau mát cho trẻ bằng nước ấm hoặc nước nguội, tuyệt đối không dùng nước đá (khiến mạch máu ở da bị co, không thoát nhiệt). Lau mát chủ yếu ở vùng nách và bẹn – nơi có nhiều mạch máu lớn, chạy sát ngoài da.

Đặt thuốc hạ nhiệt vào hậu môn cho trẻ.